text
stringlengths 11
900k
| id
stringlengths 2
6
| url
stringlengths 31
146
| title
stringlengths 1
115
|
|---|---|---|---|
# Менегини (Кьети)
Менегини — Италиянең Абруцци төбәге Кьети өязендә урнашкан торак пункт.
# Менегини (Кьети)
## Географиясе
Менегини Апеннин ярымутравының урта өлешендә, Италия башкаласы Римнан көнчыгышка таба урнашкан.
# Менегини (Кьети)
## Климаты
Биредәге җирләргә Урта диңгез климаты хас, җәй чагыштырмача коры һәм кызу, эссе, ә кыш — йомшак.
|
637233
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Менегини_(Кьети)
|
Менегини (Кьети)
|
# Богза (Румыния)
Богза — Румыниянең Вранча жудецында урнашкан авыл. Сихля (коммуна) коммунасына карый.
# Богза (Румыния)
## Географиясе
Диңгез дәрәҗәсе өстеннән 61 ± 1 метр биеклектә урнашкан.
|
376633
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Богза_(Румыния)
|
Богза (Румыния)
|
# Беларусьта Һинд дине
Беларусьта Һинд дине тарафдарлары күп түгел. Беларусьта өч төп Һинду төркеме бар: ИСККОН (Халыкара Кришна Аңы Җәмгыяте), Брахмакумарис һәм Кайласа Нуры. ИСККОНга Александр Лукашенко каты басым ясый, ә Кайласа Нуры тыелган.
# Беларусьта Һинд дине
## Беларусьта Һиндлеләр
Беларусьта 700 Һиндле бар.
# Беларусьта Һинд дине
## Беларусьта Һаре Кришна Җәмгыяте (ИСККОН) тарафдарлары
"Һаре Кришна"лар Һинду диненең тарафдарлары, Вайшнавлар булып торалар.
ИСККОНның Беларусьта биш теркәлгән җәмәгате бар. Биш үзәкнең дүртесе Гомельда, Гроднода һәм Витебскта.
# Беларусьта Һинд дине
## Беларусьта Һаре Кришна Җәмгыяте (ИСККОН) тарафдарлары
### Һаре Кришна Җәмәгате тарафдарлары булган Беларусь Һиндуларына карата вәхшилекләр
Минскның 1000 әгъзалы Халыкара Кришна Аңы Җәмгыяте ябылуга дучар булган. Җирле хөкүмәтләр Һаре Кришналарның 1990 елда сатып алган һәм табыну өчен кулланган биналарын теркәүдән баш тартканнар һәм шул бина яшәү өчен генә яраклы дип әйткәннәр. 2004 елдан бирле Һаре Кришналар җирле хөкүмәтләрдән теркәлмәгән бинада очрашкан өчен алты шелтә алганнар. Минск җәмәгате Берләшкән Милләтләр Кеше Хокуклары Комиссиясенә мөрәҗәгать иткән, бу җирле хөкүмәтнең җәмәгатьне ябудан туктаткан. 2005 Августында Комиссия хөкүмәткә җәмгыятькә 90 көн эчендә "хокукларын кире кайтарырга" киңәш иткән. Шулай да 90 көн узгач хөкүмәтләр Комиссиянең киңәшен тыңламаганнар. ref>BELARUS: Government rejects UN criticism</ref>
Минск Кришна Аңы Җәмгыяте аренда өчен берничә адрес тапкан, әмма җир биләүчеләр хөкүмәт басым ясагач, баш тартканнар. Җәмгыять башка законлы адрес тапкан һәм теркәү документларын җибәргән, әмма хөкүмәтләр теркәүне танымаганнар. Хөкүмәт Һаре Кришналарны законсыз дини әдәбиятны тараткан өчен Һаре Кришналарны куган, штрафлаган һәм тоткарлаган. Минск шәһәре хөкүмәтләре Һаре Кришналарның шәһәрдә дини әдәбиятны таратырга рөхсәт алуларыннан баш тартканга, төркем әдәбият таратудан туктарга булды.
# Беларусьта Һинд дине
## Кайласа Нуры
"Кайласа Нуры" Һинд дине тарафдарлары булып торалар, Шиваизм әгъзалары.
"Кайласа Нуры" Беларусьта теркәлмәгән.
# Беларусьта Һинд дине
## Кайласа Нуры
### Кайласа Нуры Җәмгыятенә керүче Беларусь Һиндуларына каршы вәхшилекләр
2002 елның 13 июлендә полиция Минск паркларның берсендә Беларусь рухи "Кайлаша Нуры" җәмгыятенең 17 әгъзасын тоткарлап санкцияле булмаган җыелышта һәм процессиядә гаепләнгән. Шимбә кичендә 17 арестланган арасында җиде ир кеше һәм биш хатын-кыз булган, алар Беларусь паркында Һинду җырларын һәм гимннарын җырлаганнар. Мәхкәмәгә китерелгәнче, полициядә көтүче 12 Һинд дине тарафдары, барысы да Беларусь гражданнары ачлык забастовкасын башлаганнар. Рәсмиләр ачлык забастовкасы башланганны раслаганнар һәм тиздән мәхкәмә утырышы булачак дип раслаганнар.
Һинд дине тарафдарлары Парламентның түбән палатасы тарафыннан Беларусьта 20 елдан ким булган төркемнәргә әдәбиятны басырга һәм миссияләр нигезләргә һәм 20-дән кимрәк Беларусь гражданлы деноминацияләргә оештырылган доганы тыючы законга каршы чыкканнар.
Төркем 2002 Ноябренда яңа тагын да чикләнгәнрәк дин законы кертелгәнче уңышсыз теркәлеп караган.
2003 елның 1 июненда коралланган полиция Минск башкаласында Кайласа Нуры җәмгыятенең якынча алты әгъзасының шәхси фатирда үткәрелгән ритуал һәм медитациясенә бәреп кергән, моны төркемнең җитәкчесе Наталья Соловьёва сөйләгән. Бу рейд атна элек шундый ук Һинду медитация җыелышына бәреп керүдән соң булган.
# Беларусьта Һинд дине
## Беларусьта Брахма Кумарис
Беларусьта Брахма Кумарисның ике үзәге бар.
* Төп Үзәк: Брахма Кумарис Үзәге, 56 Көнчыгыш Урам, фатир 176, Минск 220113
* 2 Үзәк: Брахма Кумарис Үзәге, Шевченко бульвары 10, 1-енче фатир, Брест 224013
|
202186
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Беларусьта_Һинд_дине
|
Беларусьта Һинд дине
|
# Бланжи-су-Пуа
Бланжи-су-Пуа (фр. Blangy-sous-Poix) — Франциянең Сомма департаментында урнашкан коммуна.
|
316381
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Бланжи-су-Пуа
|
Бланжи-су-Пуа
|
# Жаковоля-Попшечна
Жаковоля-Попшечна — Польшаның Люблин воеводалыгы Конколевница-Всходня гминаcында урнашкан авыл.
# Жаковоля-Попшечна
## Климаты
Климаты уртача, йомшак кыш һәм җылы җәй белән характерлана. Гыйнварның уртача температурасы -1 °C — -5 °C, июльдә +17 °C — +19 °C. Явым-төшем 500-800 мм.
|
457805
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Жаковоля-Попшечна
|
Жаковоля-Попшечна
|
# Аккая (Чамлыдере)
Аккая (төр. Akkaya) — Төркия Җөмһүриятенең Эчке Анатолия бүлгесе Анкара иле Чамлыдере илчесенә караган бер мәхәллә (төр. mahalle).
|
506247
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Аккая_(Чамлыдере)
|
Аккая (Чамлыдере)
|
# Мерия
Мерия (фр. Meria) — Франциянең Югары Корсика департаментына караган коммуна, Кап-Корс кантонына карый.
# Мерия
## Географиясе
Коммуна мәйданы — 20,43 км².
|
268190
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Мерия
|
Мерия
|
# Скриньяк
Скриньяк (фр. Scrignac) — Франциянең Финистер департаментында урнашкан коммуна.
|
305814
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Скриньяк
|
Скриньяк
|
# Новий Тухом
Новий Тухом — Польшаның Диңгез буе воеводалыгы Жуково гминасында урнашкан авыл.
# Новий Тухом
## Климаты
Климаты уртача, йомшак кыш һәм җылы җәй белән характерлана. Гыйнварның уртача температурасы -1 °C — -5 °C, июльдә +17 °C — +19 °C. Явым-төшем 500-800 мм.
|
443478
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Новий_Тухом
|
Новий Тухом
|
# Нови Браздим
Нови Браздим (чех. Nový Brázdim) — Чехиянең Урта Чехия крае Браздим районында урнашкан авыл.
# Нови Браздим
## Географиясе
Мәйданы — 1,955 км². Диңгез дәрәҗәсе өстеннән 245 метр биеклектә урнашкан.
# Нови Браздим
## Климаты
Биредә климат уртача континенталь, җәй чагыштырмача җылы, кыш — салкын, болытлы, дымлы.
# Нови Браздим
## Тарихы
Авыл җирләре элек Богемия тарихи төбәгенә караган.
# Нови Браздим
## Демография
Халык саны динамикасы:
| Ел | Халык саны |
| 1869 | 235 |
| 1880 | 223 |
| 1890 | 215 |
| 1900 | 270 |
| Ел | Халык саны |
| 1910 | 283 |
| 1921 | 253 |
| 1930 | 252 |
| 1950 | 245 |
| Ел | Халык саны |
| 1961 | 295 |
| 1970 | 266 |
| 1980 | 279 |
| 1991 | 293 |
| Ел | Халык саны |
| 2001 | 306 |
| 2011 | 362 |
| 2021 | 397 |
|
599804
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Нови_Браздим
|
Нови Браздим
|
# Бишайм (Түбән Рейн)
Бишайм (фр. Bischheim) — Франциянең Түбән Рейн департаментына караган коммуна.
# Бишайм (Түбән Рейн)
## Географиясе
Коммуна мәйданы — 4,41 км².
|
274524
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Бишайм_(Түбән_Рейн)
|
Бишайм (Түбән Рейн)
|
# Гуцевиче
Гуцевиче (серб. Гуцевиће) — Сербиянең Рашка округы Тутин җирлегендә (серб. општина) урнашкан торак пункт.
# Гуцевиче
## Географиясе
Балкан ярымутравының төньяк өлешендә, диңгез дәрәҗәсе өстеннән 1111 метр биеклектә урнашкан.
# Гуцевиче
## Климаты
Биредә кышлар кыска һәм карлы, җәйләр җылы. Иң салкын ай – гыйнвар, иң җылы ай – июль. Урта температура - 11 °C. Уртача еллык явым-төшем саны – 896 мм.
|
608596
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Гуцевиче
|
Гуцевиче
|
# HD45798
HD45798 — Селәүсән йолдызлыгында урнашкан A5V спектраль класслы химик пекуляр йолдыз, күренмә йолдызча зурлыгы 8,08 ± 0,01 тәшкил итә.
Шул ук спектраль класслы гадәти йолдызлардан спектрдагы мөһим үзенчәлекләре белән аерылып тора. Әлеге химик пекуляр йолдыз баш эзлеклелек янучы йолдызлары арасында урнашкан.
Гадәттә, баш эзлеклелек кайнар йолдызларында күзәтелә торган өслекнең аерым составы йолдыз барлыкка килгәннән соңгы процесслардан гыйбарәт дип санала. Бу процесслар кайбер элементларны, аерым алганда, He, N һәм O, атмосфераның түбән катламнарында утырырга мәҗбүр итә, шул ук вакытта Mn, Sr, Y һәм Zr кебек башка элементлар эчтән тышка таба очалар, нәтиҗәдә, спектраль үзенчәлекләр күзәтелә. Йолдызның үзәге һәм йолдызның төп составы нормаль химик катнашмаларга ия, моның шулай булуын йолдызны барлыкка китергән газ болытлары составы чагылдыра. Мондый диффузия һәм левитация, ягъни каты яки сыек таяныч өслегенә кагылмыйча, киңлектә очып гравитацияне җиңү барсын һәм барлыкка килгән катламнар кагылгысыз булып калсын өчен, йолдыз атмосферасы конвекция өчен шактый тотрыклы булырга тиеш. Мондый тотрыклылыкны барлыкка китерә торган механизм булып гадәти булмаган зур магнит кыры тора, һәм ул, гадәттә, әлеге типтагы йолдызларда күзәтелә.
|
402284
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/HD45798
|
HD45798
|
# NGC 1472
NGC 1472 — Томанлыклар һәм йолдыз тупланмалары яңа гомуми каталогында теркәлгән галактика.
# NGC 1472
## Тарихы
Әлеге галактика 1886 елда Америка астрономы Ормонд Стоун тарафыннан, яктылык җыючы элемент буларак көзге кулланучы, 66.04 см (26 дюйм) зурлыктагы оптик телескоп ярдәмендә ачылган.
|
248720
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/NGC_1472
|
NGC 1472
|
# NGC 1141
NGC 1141 — Томанлыклар һәм йолдыз тупланмалары яңа гомуми каталогында теркәлгән галактика.
# NGC 1141
## Тарихы
Әлеге галактика 1864 елда Алмания астрономы Альберт Март тарафыннан, яктылык җыючы элемент буларак көзге кулланучы, 121.92 см (48 дюйм) зурлыктагы оптик телескоп ярдәмендә ачылган.
|
248386
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/NGC_1141
|
NGC 1141
|
# Арнаваз
Арнаваз (фарсы телендә:اَرْنَواز) (Авеста телендә: Arənauuāčī) Фарсы иленең мифологик патшасы Җәмшидның ике кызының (яки мөгаен кызтуганнарның) берсе. Арнаваз һәм аның кызтуганы Шәһрназ башта Заһһакка кияүгә чыккан булганнар, әмма соңрак Ферейдун Заһһакны тар-мар иткәч һәм аны Дамаванд тавында төрмәгә салганнан соң Ферейдунга кияүгә чыккан булган. Шаһнамәнең Мәскәү юрамасын һәм Ṯaʿалебиныкын кертеп кайбер юрамаларында, Арнаваз һәм Шәһрназ Җәмшид кызлары булып тора, әмма башкаларында, алар аның кызтуганнары. Шаһнамә буенча, ул Заһһак белән гармониядә торган һәм Заһһак "аны ничек җинаять кылырга өйрәткән". Шулай да, Арнаваз Заһһакның киңәшчесе булган. Ферейдун ахыр чиктә Заһһакны тар-мар иткәннән соң, ул Арнавазны һәм аның кызтуганын үкенергә мәҗбур иткән, аларны барлык гөнаһларыннан чистарткан һәм икесен дә юлдаш итеп алган. Шәһрназ аңа ике угылны Тур һәм Саламны тудырган, шул ук вакытта Арнаваз аңа кече угылы Ираҗны тудырган. Ферейдун шуннан соң дөньяны угыллары арасында бүлгән, Румны (Римлы) Салмга биреп, Туранны Турга һәм Иранны Ираҗга. Иран дөньяның иң яхшы өлеше булганга күрә, бу Салм һәм Турның көнчелеген китереп чыгарып аларны Ираҗны үтерүгә этәргән. Шулай да, Ираҗның (исеме булмаган) кызы булган, ул Пашангка кияүгә чыккан (Туран Пашангы белән ялгыш бутамаска), һәм аңа дәү әтисенең үлемен үч иткән улны Манучеһрны тудырган.
|
587001
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Арнаваз
|
Арнаваз
|
# Задов
Задов (чех. Zadov) — Чехиянең Көньяк Чехия крае Стахи (Чехия) районында урнашкан авыл.
# Задов
## Географиясе
Мәйданы — . Диңгез дәрәҗәсе өстеннән биеклектә урнашкан.
# Задов
## Климаты
Биредә климат уртача континенталь, җәй чагыштырмача җылы, кыш — салкын, болытлы, дымлы.
# Задов
## Тарихы
Авыл җирләре элек Богемия тарихи төбәгенә караган.
# Задов
## Демография
Халык саны динамикасы:
| Ел | Халык саны | Халык саны |
| 2021 | 6 | |
|
596183
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Задов
|
Задов
|
# Карабурун (Арнавуткөй)
Карабурун (төр. Karaburun) — Төркия Җөмһүриятенең Мәрмәр бүлгесе Истмала иле Арнавуткөй илчесенә караган бер мәхәллә (төр. mahalle).
|
515065
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Карабурун_(Арнавуткөй)
|
Карабурун (Арнавуткөй)
|
# Үвезбэли (Җумаери)
Үвезбэли (төр. Üvezbeli) — Төркия Җөмһүриятенең Карадиңгез бүлгесе Дүзҗе иле Җумаери илчесенә караган бер авыл (төр. köy).
|
542815
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Үвезбэли_(Җумаери)
|
Үвезбэли (Җумаери)
|
# Новы Снов
Новы Снов (белар. Новы Сноў) — Белоруссиянең Минск өлкәсе Нясвижский районында урнашкан авыл.
# Новы Снов
## Климаты
Биредә климат уртача, җылы җәй һәм йомшак кыш хас. Гыйнварның уртача температурасы — минус 6,8 °C, июльнеке — плюс 17,5 °C. Кышын көньяк җилләр, җәен көнчыгыш һәм төньяк-көнчыгыш җилләр исә. Җилнең уртача тизлеге 3 м/сек. Еллык явым-төшем күләме 550—650 мм.
|
580321
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Новы_Снов
|
Новы Снов
|
# Ярат
Ярат — Башкортстанның Баймак районында урнашкан авыл.
Почта индексы — 453658, ОКАТО коды — 80206859001.
# Ярат
## Демография
Халык саны динамикасы:
2010 ел җанисәбен алу буенча биредә 516 кешенең яшәве мәгълүм.
|
42758
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Ярат
|
Ярат
|
# (13857) Stafford
(13857) Stafford — Кояш системасының Марс һәм Юпитер орбиталары арасындагы өлкәсендә урнашкан астероид.
# (13857) Stafford
## Тарихы
1999 елның 4 декабрендә CSS проекты тарафыннан Каталина обсерваториясендә ачыла. Астероидның вакытлыча атамасы булып баштан «1999 XE109» саналган.
|
280279
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/(13857)_Stafford
|
(13857) Stafford
|
# Вестерли (сан алу урыны, Род-Айленд)
Вестерли — Америка Кушма Штатларының Род-Айленд штатында урнашкан халык санын алу урыны (ингл. census-designated place, CDP).
# Вестерли (сан алу урыны, Род-Айленд)
## Географиясе
Вестерли халык санын алу урыны мәйданы — 42,7 км², 42,783013 км² (1 апрель 2010). Статистик яктан аерымланган урынның чикләре хокукый статуска ия түгел.
Диңгез дәрәҗәсе өстеннән биеклектә урнашкан.
|
494793
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Вестерли_(сан_алу_урыны,_Род-Айленд)
|
Вестерли (сан алу урыны, Род-Айленд)
|
# Киң-Вильям
Киң-Вильям (ингл. King William Island) — Канада Арктика архипелагы утраулар төркеменә кергән утрауларның берсе. Мәйданы — 13 111 км².
|
213364
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Киң-Вильям
|
Киң-Вильям
|
# (2565) Гроглер
(2565) Гроглер (лат. Grögler) — Кояш системасының Марс һәм Юпитер орбиталары арасындагы өлкәсендә урнашкан Кояш тирәли әйләнеп йөрүче астероид.
# (2565) Гроглер
## Тарихы
1977 елның 12 октябрендә Пауль Вильд тарафыннан Циммервальд обсерваториясендә ачыла. Астероидның вакытлыча атамасы булып баштан «1977 TB1» саналган.
|
238239
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/(2565)_Гроглер
|
(2565) Гроглер
|
# Оргланд
Оргланд (фр. Orglandes) — Франциянең Манш департаментында урнашкан коммуна.
|
309460
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Оргланд
|
Оргланд
|
# Рай (Арканзас)
Рай — Америка Кушма Штатларының Арканзас штатында урнашкан халык санын алу урыны (ингл. census-designated place, CDP).
# Рай (Арканзас)
## Географиясе
Рай халык санын алу урыны мәйданы — 11,301993 км², 11,301986 км² (1 апрель 2010). Статистик яктан аерымланган урынның чикләре хокукый статуска ия түгел.
Диңгез дәрәҗәсе өстеннән 187 Фут биеклектә урнашкан.
|
487622
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Рай_(Арканзас)
|
Рай (Арканзас)
|
# NGC 5289
NGC 5289 — Томанлыклар һәм йолдыз тупланмалары яңа гомуми каталогында теркәлгән галактика.
# NGC 5289
## Тарихы
Әлеге галактика 1787 елда инглиз астрономы William Herschel тарафыннан, яктылык җыючы элемент буларак көзге кулланучы, 47.5 см (18.7 дюйм) зурлыктагы оптик телескоп ярдәмендә ачылган.
|
252536
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/NGC_5289
|
NGC 5289
|
# Бре (Мез)
Бре (фр. Breux) — Франциянең Мёз департаментында урнашкан коммуна.
|
311211
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Бре_(Мез)
|
Бре (Мез)
|
# Дунайский Клатов
Дунайский Клатов (словак. Dunajský Klátov) — Словакиянең Дунайска-Стреда округында урнашкан авыл.
# Дунайский Клатов
## Тарихы
Авыл 1393 елда нигезләнгән.
# Дунайский Клатов
## Географиясе
Мәйданы — 4,57 км². Диңгез дәрәҗәсе өстеннән 113 ± 2 метр биеклектә урнашкан.
# Дунайский Клатов
## Климаты
Биредә климат уртача континенталь, җәй чагыштырмача җылы, кыш — салкын, болытлы, дымлы.
|
434635
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Дунайский_Клатов
|
Дунайский Клатов
|
# IC 4540
IC 4540 — чикләрендә урнашкан билгесез астрономик объект .
# IC 4540
## Тавиры
Әлеге күк җисеме Индекс каталогының оригиналь басмасы исемлегенә керә. Шулай ук бу космик объект башка каталогларда буларак та сурәтләнә.
|
575842
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/IC_4540
|
IC 4540
|
# Яңа Минькино
Яңа Минькино — Татарстан Республикасының Түбән Кама районындагы авыл.
Почта индексы — 423587.
# Яңа Минькино
## Климат
Тәүлек буена һаваның уртача температурасы :
| Гый | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Ел |
| -11.1 °C | -10.9 °C | -5.7 °C | 4.4 °C | 13.4 °C | 18.7 °C | 20.4 °C | 17.7 °C | 12.1 °C | 4.3 °C | -4.9 °C | -10.3 °C | 4.0 °C |
Климат уртача континенталь. Кёппен-Гейгер климатлар классификациясе буенча климатның коды: Dfb. Уртача еллык һава температурасы 4.0 °C.
|
39202
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Яңа_Минькино
|
Яңа Минькино
|
# Монтини (Терни)
Монтини — Италиянең Умбрия төбәге Нарни өязендә урнашкан торак пункт.
# Монтини (Терни)
## Географиясе
Монтини Апеннин ярымутравының урта өлешендә, Италия башкаласы Римнан көнчыгышка таба урнашкан.-->
# Монтини (Терни)
## Климаты
Биредәге җирләргә Урта диңгез климаты хас, җәй чагыштырмача коры һәм кызу, эссе, ә кыш — йомшак.
|
639152
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Монтини_(Терни)
|
Монтини (Терни)
|
# Каракалпак татарлары
Каракалпак татарлары (әстерхан каракалпаклары, урал каракалпаклары, калпаклар, казан каракалпаклары, мишәр каракалпаклары) — татарларның Волгоград өлкәсенең Палласовка һәм Старополтав районнары, Көнбатыш Казакъстан өлкәсенең Бүкәйурдасы һәм Җәнибәк районнарында күпләп яшәүче этник төркеме.
# Каракалпак татарлары
## Таралышлары
Каракалпак татарлары күпләп яшәгән урын булып Волгоград өлкәсенең Палласовка районы Палласовка станциясе, «Кумыс» санаториясе, Иске Полтавка районы Гмелинка авылы, Әстерхан өлкәсенең Актүбә районы Түбән Баскунчак авылы, Көнбатыш Казакъстан өлкәсенең Бүкәйурдасы районы Сайкын авылы һәм Җәнибәк районы Борсы авылы, Казталов районы Карасу авылы тора, субэтносның аерым вәкилләре бу өлкәләрнең башка торак пунктларында, Сарытау өлкәсе дә яшиләр, бер өлеше әстерхан татарлары эченә дә кергән. Көнбатыш Казакъстан өлкәсенең Бүкәйурдасы районы Сарбаста и Сегир-Кудук авылларында (хәзер Шонай авылында саналалар) казакълар белән кушылып татар-казакъ телләре кушылмасында сөйләшәләр. «Каракалпакларның» «казах», «татар», «каракалпак» дип язылганнары да бар.
# Каракалпак татарлары
## Саннары
1926 елда Казакъ ССРның Урал округында хуҗалык башлыклары буларак 845 ир-ат «каракалпак» исәпләнә, ягъни аларның гаиләләре белән, барлыгы 3-4 мең каракалпак татары кеше яшәгән. Россия губерналарына караган Александров Гай (1895 елда эшләтеп җибәргәннән соң) һәм Палласовка, Кайсацкая (икесе дә 1909 елда) тимер юл станцияләрендә дә шул кадәр яшәгә дип уйланыла. Кайберләре исәпкә алынмаска да мөмкин, чөнки (хәтта бер гаиләдә дә) каракалпак, казах, татар, башкорт кебек язылганнар. Г. Н. Дроздов «каракалпакларның» санын Урал округында — 845, Таловск районында — 597, Джаныбек районында 247 каракалпак яши, ягъни барлыгы 1687 кеше дип күрсәткән.
Бүгенге көндә аларның ике меңләбе Казакъстанда, тагын ике меңе Волгоград һәм Саратов якларында яши дип санала.
# Каракалпак татарлары
## Тарих
Әстерхан каракалпаклары дигән этник төркем фәндә XIX гасырның икенче яртысында билгеле була. Каракалпак татарлары 1817 елда Түбән Идел далаларына килеп чыгалар һәм рәсми документларда 1827 елдан билгеле булып китәләр. 1827 елда Баскунчак күле тирәсендә яшәгән 61 татар үзләрен «кундару татарлар» итеп язуларын сорап үтенеч язган. 1847 елда бу «каракалпакларның» саны 68 ир, 66 хатын-кыз исәпләнгән. Бер өлеше соңрак Әстерхан иркендәге Биштүбә авылына күчереп утыртыла, Килдермеш авылында да төпләнәләр. Казакчы (казанлы) ыруының кайберләре Ставрополь крае Камыш Борын авылына күчереп утыртыла.
1799—1801 елларда Идел буендагы казахларның Бүкәй Урдасы солтаны Бүкәй хан рус армиясеннән далага качкан идел буе татарларын (Бөгелмә, Бәләбәй, Богырыслан якларыннан) Урдада алып кала, качкыннарга яшеренер өчен каракалпак атамасы бирелә. Шулай итеп, казахлар арасында «калпак» яки «каракалпак» исемен йөртүче татарлар төркем килеп чыга. 1810 елларда буйсынмауда гаепләп, аларны Урдадан Россия империясе чикләренә кудырта һәм алар урынына 1840 елларда Алтавыл (нигездә Лятошинка) мишәрләрен ала. 1841—1842 елларда аларның күпчелеге Бүкәй хан улы Җангир белән орышып Иделнең уң як ярына күченеп Яңа Әскәр, Биштүбә, Килдермеш авылларын нигезлиләр. Калганнары казан-каракапаклары белән кушылып Каспий буе казакълары арасында урнашалар, казакъларның һәм нугайларның «калпак» ырулары булып китәләр, карагаш нугайлар арасындагылары «шобалатчы-найман ыруы»ннан санала башлый.
Кайбер авторлар аларны каракалпакларның бер төркеме дип күрсәтергә тырышкан, әмма моңа бернинди дә дәлил табылмаган, ә бу аларның теле өйрәнелмәү белән аңлатыла. 1978 елда бу сөйләш өйрәнелә, һәм аның татар теле сөйләше икәне билгеле була. Антропологик яктан алар мишәр, казан татарларыннан аерылмыйлар. Аларны формалаштыуда татарлар, бохарлыклар, хивалылар катнашкан дип санала. Шул ук вакытта күпчелек өлешен Лятошинка мишәрләре, казан татарлары һәм чембар (Алтавыл) мишәрләре тәшкил иткән. Үзләре чыгышларын Оренбург губернасының Бөгелмә һәм Бозаулык өязләре, Уфа губернасының Бәләбәй өязе татарлары белән бәйләгәннр.
# Каракалпак татарлары
## Тел
Казакълар арасында шактый озак яшәүләренә карамастан, күпчелек каракалпакларда үзаң, татар теле сакланган. Җирле татарлар ике телле. Татарча да, казакъча да сөйләшәләр. Икетеллелек аларның теленә йогынты ясаган. Гаиләдә татар телендә сөйләшәләр, туган тел дип татар телен саныйлар һәм үзләрен «татар — казан татары» дип йөртәләр. Җирле татарларның формалашуында урта диалект вәкилләреннән тыш Волгоград өлкәсендә яшәүче мишәрләр дә катнашкан. «Каракалпакларның» «казах», «татар», «каракалпак» дип язылганнары да бар.
Тел ягыннан аларның телләре урта диалектның аерым мөстәкыйль татар-каракалпак сөйләше итеп карала.
# Каракалпак татарлары
## Мәдәният
Каракалпакларда татарларга хас материаль һәм рухи мәдәниятне, фольклор үрнәкләрен дә шактый тулы саклаганнар. Мәсәлән, аларда «Сак-Сок бәете», «Җизнәкәй», «Баламишкин», «Карурман», «Зиләйлүк» көйләре киң таралган.
|
816154
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Каракалпак_татарлары
|
Каракалпак татарлары
|
# Видра (Илфов)
Видра — Румыниянең Илфов жудецында урнашкан авыл. Видра (коммуна, Илфов) коммунасына карый.
# Видра (Илфов)
## Географиясе
Диңгез дәрәҗәсе өстеннән 55 ± 1 метр биеклектә урнашкан.
|
377974
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Видра_(Илфов)
|
Видра (Илфов)
|
# Райн (Джорджия)
Райн — Америка Кушма Штатларының Джорджия штатында урнашкан зур булмаган шәһәр (ингл. town).
# Райн (Джорджия)
## Тарихы
Огачи шәһәре елда нигезләнгән.
# Райн (Джорджия)
## Географиясе
Шәһәрчек мәйданы — 8,136095 км² (1 апрель 2010). Диңгез дәрәҗәсе өстеннән 74 метр биеклектә урнашкан.
|
499061
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Райн_(Джорджия)
|
Райн (Джорджия)
|
# Абрагам (Галанта)
Абрагам (словак. Abrahám) — Словакиянең Галанта округында урнашкан авыл.
# Абрагам (Галанта)
## Тарихы
Авыл 1266 елда нигезләнгән.
# Абрагам (Галанта)
## Географиясе
Мәйданы — 15,78 км². Диңгез дәрәҗәсе өстеннән 125 метр биеклектә урнашкан.
# Абрагам (Галанта)
## Климаты
Биредә климат уртача континенталь, җәй чагыштырмача җылы, кыш — салкын, болытлы, дымлы.
|
435630
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Абрагам_(Галанта)
|
Абрагам (Галанта)
|
# (11961) 1994 PO
(11961) 1994 PO — Кояш системасының Марс һәм Юпитер орбиталары арасындагы өлкәсендә урнашкан астероид.
# (11961) 1994 PO
## Тарихы
1994 елның 3 августында Ё. Симидзу, Т. Урата тарафыннан Нати-Кацуура обсерваториясендә ачыла. Астероидның вакытлыча атамасы булып баштан «1994 PO» саналган.
|
278364
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/(11961)_1994_PO
|
(11961) 1994 PO
|
# Мисыр музее
Мисыр музее (алман. Ägyptisches Museum), тулы исеме Мисыр һәм папируслар туплау музее (алман. Ägyptisches Museum und Papyrussammlung) — Берлин дәүләт музейлары рәтенә кергән музей. Борынгы Мисырга кагылышлы артефактларны туплаган дөньяда иң мөһим музейларның берсе. Коллекция Яңа музей өлешен тәшкил итә. 2005 елда Мисыр музее вакытлыча Иске музейга күчерелсә дә, 2009 елда ул кире, торгызылган Яңа музей бинасына кайткан.
# Мисыр музее
## Тарих
Мисыр музеена Фридрих Вильгельм III патшасы коллекциясенең Мисыр бүлеге нигез сала. Ул 1828 елда ачылган.
1850 елда музей яңа бинага күчә. Ул «Музей утравында» төзелә. Бүгенге көндә анда Яңа музей урнаша.
Икенче бөтендөнья сугышы вакытында музей фонды бүленә. 1943 елда, җитди янгын нәтиҗәсендә күп экспонатларның югалу нәтиҗәсендә, коллекцияне төрле урыннарга озаталар. Аның бер өлеше Көнчыгыш Берлинга күчеп, Боде музеенда урнаштырыла. Икенчесе исә Көнбатыш Берлинда Штюлеров сараенда урын ала.
Алмания берләшүе нәтиҗәсендә музей да берләшә. 2005 елда коллекция Иске музейда урнаштырыла. 2009 елда яңа торгызылган Яңа музейга кайта.
# Мисыр музее
## Коллекция
Музейда безнең эрага кадәр 4 меңенче елдан башлап, якынча безнең эрага кадәр 1300 нче елларга кадәр вакыт аралыгында булдырылган экспонатлар урнаша. Алар арасында иң күренеклесе — данлыклы Нефертити сыны.
|
44982
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Мисыр_музее
|
Мисыр музее
|
# Биләр вулысы (Нократ губернасы)
Биләр вулысы — Нократ губернасының Алабуга өязендә административ-территориаль берәмлек. 1921 елдан ул Удмурт автономияле өлкәсенең Можга өязенә күчерелә. 1924 елда юкка чыгарыла, аның территориясе Алнаш, Грахов һәм Можга вулыслары арасында бүленә.
Вулыс идарәсе Биләр авылында урнашкан.
# Биләр вулысы (Нократ губернасы)
## Тарих
Биләр волосте якынча 1904 елда барлыкка килгән, моңа кадәр Биләр авылы Можга вулысы составына кергән .
1916 елда вулыс өязнең II станына керә һәм 11 авыл ширкәтен, 18 авылны, 1101 йортны үз эченә ала. Вулыста ир-ат җенесеннән 3356 кеше һәм 3638 хатын-кыз яшәгән.
1921 елда, Удмурт автономияле өлкәсе төзелү сәбәпле, Алабуга өязенең төньяк өлешендә Можга өязе төзелгән, аның составына башкалар арасында Биләр вулысы да керә. Вулыс 1924 елда бетерелә, аның территориясе Алнаш, Грохово һәм Можга вулыслары арасында бүленгән.
|
486409
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Биләр_вулысы_(Нократ_губернасы)
|
Биләр вулысы (Нократ губернасы)
|
# Ле-Тур
Ле-Тур (фр. Le Thour) — Франциянең Арденны департаментына караган коммуна, Асфельд кантонына карый.
# Ле-Тур
## Географиясе
Коммуна мәйданы — 16.62 км².
|
264107
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Ле-Тур
|
Ле-Тур
|
# Ричленд (Миссури)
Ричленд — Америка Кушма Штатларының Миссури штатында урнашкан шәһәр.
# Ричленд (Миссури)
## Тарихы
Ричленд шәһәре елда нигезләнгән.
# Ричленд (Миссури)
## Географиясе
Шәһәр мәйданы — 5,934284 км², 5,934285 км² (1 апрель 2010). Диңгез дәрәҗәсе өстеннән 346 ± 1 метр биеклектә урнашкан.
|
417672
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Ричленд_(Миссури)
|
Ричленд (Миссури)
|
# Яцевичи
Яцевичи — Польшаның Подлясье воеводалыгы Бельск-Подляский гминасында урнашкан авыл.
# Яцевичи
## Климаты
Климаты уртача, йомшак кыш һәм җылы җәй белән характерлана. Гыйнварның уртача температурасы -1 °C — -5 °C, июльдә +17 °C — +19 °C. Явым-төшем 500-800 мм.
|
475444
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Яцевичи
|
Яцевичи
|
# Медзежа
һәм
Медзежа — Польшаның Свентокшиж воеводалыгы Смыкув гминасында урнашкан авыл.
# Медзежа
## Климаты
Климаты уртача, йомшак кыш һәм җылы җәй белән характерлана. Гыйнварның уртача температурасы -1 °C — -5 °C, июльдә +17 °C — +19 °C. Явым-төшем 500-800 мм.
|
476587
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Медзежа
|
Медзежа
|
# Лукувек
Лукувек — Польшаның Люблин воеводалыгы Савин гминаcында урнашкан авыл.
# Лукувек
## Климаты
Климаты уртача, йомшак кыш һәм җылы җәй белән характерлана. Гыйнварның уртача температурасы -1 °C — -5 °C, июльдә +17 °C — +19 °C. Явым-төшем 500-800 мм.
|
458609
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Лукувек
|
Лукувек
|
# Марьянова (Лёзненский районы)
Марьянова (белар. Мар’янова) — Белоруссиянең Витебск өлкәсе Лёзненский районында урнашкан авыл.
# Марьянова (Лёзненский районы)
## Климаты
Биредә климат уртача, җылы җәй һәм йомшак кыш хас. Җил җәен төньяк-көнбатыштан, кышын көньяк яки көньяк-көнбатыштан исә, кышын еш кына циклоннар уза һәм җепшек һава торышы тора.
|
550593
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Марьянова_(Лёзненский_районы)
|
Марьянова (Лёзненский районы)
|
# HD89680
HD89680 — Җилкәннәр йолдызлыгында урнашкан A(pCr) спектраль класслы химик пекуляр йолдыз, күренмә йолдызча зурлыгы 8,41 ± 0,01 тәшкил итә.
Шул ук спектраль класслы гадәти йолдызлардан спектрдагы мөһим үзенчәлекләре белән аерылып тора. Әлеге химик пекуляр йолдыз баш эзлеклелек янучы йолдызлары арасында урнашкан.
Гадәттә, баш эзлеклелек кайнар йолдызларында күзәтелә торган өслекнең аерым составы йолдыз барлыкка килгәннән соңгы процесслардан гыйбарәт дип санала. Бу процесслар кайбер элементларны, аерым алганда, He, N һәм O, атмосфераның түбән катламнарында утырырга мәҗбүр итә, шул ук вакытта Mn, Sr, Y һәм Zr кебек башка элементлар эчтән тышка таба очалар, нәтиҗәдә, спектраль үзенчәлекләр күзәтелә. Йолдызның үзәге һәм йолдызның төп составы нормаль химик катнашмаларга ия, моның шулай булуын йолдызны барлыкка китергән газ болытлары составы чагылдыра. Мондый диффузия һәм левитация, ягъни каты яки сыек таяныч өслегенә кагылмыйча, киңлектә очып гравитацияне җиңү барсын һәм барлыкка килгән катламнар кагылгысыз булып калсын өчен, йолдыз атмосферасы конвекция өчен шактый тотрыклы булырга тиеш. Мондый тотрыклылыкны барлыкка китерә торган механизм булып гадәти булмаган зур магнит кыры тора, һәм ул, гадәттә, әлеге типтагы йолдызларда күзәтелә.
|
403831
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/HD89680
|
HD89680
|
# Халопеничы (Глуский районы)
Халопеничы (белар. Халопенічы) — Белоруссиянең Могилёв өлкәсе Глуский районында урнашкан авыл.
# Халопеничы (Глуский районы)
## Климаты
Биредә климат уртача, җылы җәй һәм йомшак кыш хас. Гыйнварның уртача температурасы — минус 5 °C, июльнеке — плюс 18,3 °C. Кышын көньяк җилләр, җәен көнчыгыш һәм төньяк-көнчыгыш җилләр исә. Җилнең уртача тизлеге 3 м/сек. Еллык явым-төшем күләме 550—650 мм.
|
564999
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Халопеничы_(Глуский_районы)
|
Халопеничы (Глуский районы)
|
# Урыс Волчья Бистәсе
Рус Волчья Бистәсе — Татарстан Республикасының Яңа Чишмә районындагы авыл.
Почта индексы — 423194.
# Урыс Волчья Бистәсе
## Климат
Тәүлек буена һаваның уртача температурасы :
| Гый | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Ел |
| -11.1 °C | -10.9 °C | -5.7 °C | 4.4 °C | 13.4 °C | 18.7 °C | 20.4 °C | 17.7 °C | 12.1 °C | 4.3 °C | -4.9 °C | -10.3 °C | 4.0 °C |
Климат уртача континенталь. Кёппен-Гейгер климатлар классификациясе буенча климатның коды: Dfb. Уртача еллык һава температурасы 4.0 °C.
# Урыс Волчья Бистәсе
## Танылган шәхесләр
* Сергей Жданов (1900-1972), ТАССРның атказанган фән эшлеклесе (1960).
* Борис Чекин (1922-2009), Сәвитләр Берлеге Каһарманы.
|
39911
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Урыс_Волчья_Бистәсе
|
Урыс Волчья Бистәсе
|
# HD142990
HD142990 — Гакрәп йолдызлыгында урнашкан B5V спектраль класслы химик пекуляр йолдыз, күренмә йолдызча зурлыгы 5,43 тәшкил итә.
Шул ук спектраль класслы гадәти йолдызлардан спектрдагы мөһим үзенчәлекләре белән аерылып тора. Әлеге химик пекуляр йолдыз баш эзлеклелек янучы йолдызлары арасында урнашкан.
Гадәттә, баш эзлеклелек кайнар йолдызларында күзәтелә торган өслекнең аерым составы йолдыз барлыкка килгәннән соңгы процесслардан гыйбарәт дип санала. Бу процесслар кайбер элементларны, аерым алганда, He, N һәм O, атмосфераның түбән катламнарында утырырга мәҗбүр итә, шул ук вакытта Mn, Sr, Y һәм Zr кебек башка элементлар эчтән тышка таба очалар, нәтиҗәдә, спектраль үзенчәлекләр күзәтелә. Йолдызның үзәге һәм йолдызның төп составы нормаль химик катнашмаларга ия, моның шулай булуын йолдызны барлыкка китергән газ болытлары составы чагылдыра. Мондый диффузия һәм левитация, ягъни каты яки сыек таяныч өслегенә кагылмыйча, киңлектә очып гравитацияне җиңү барсын һәм барлыкка килгән катламнар кагылгысыз булып калсын өчен, йолдыз атмосферасы конвекция өчен шактый тотрыклы булырга тиеш. Мондый тотрыклылыкны барлыкка китерә торган механизм булып гадәти булмаган зур магнит кыры тора, һәм ул, гадәттә, әлеге типтагы йолдызларда күзәтелә.
|
398405
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/HD142990
|
HD142990
|
# Асташына
Асташына (белар. Асташына) — Белоруссиянең Гродно өлкәсе Навагрудский районында урнашкан авыл.
# Асташына
## Климаты
Биредә климат уртача, җылы җәй һәм йомшак кыш хас. Гыйнварның уртача температурасы — минус 6,6–5 °C, июльнеке — плюс 17–18,2 °C. Кышын көньяк җилләр, җәен көнчыгыш һәм төньяк-көнчыгыш җилләр исә. Җилнең уртача тизлеге 3 м/сек. Еллык явым-төшем күләме 520—640 мм.
|
559897
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Асташына
|
Асташына
|
# Эль Тепамал (Саламанка)
Эль Тепамал — Мексиканың Гуанхуато штатында урнашкан торак пункт. Саламанка муниципалитеты составына керә.
# Эль Тепамал (Саламанка)
## Географиясе
Эль Тепамал Мексиканың үзәк өлешендә урнашкан.
# Эль Тепамал (Саламанка)
## Климаты
Җирлеккә йомшак җылы климат хас, еллык уртача температура 16 — 22 °C.
Явым-төшем аз күләмдә, уртача 400 мм — 700, һәм күбесенчә җәй көне төшә, кыш коры.
# Эль Тепамал (Саламанка)
## Тарихы
Безнең эрага кадәр 800-300 елларда бу җирләрдә чупикуарио халыклары яшәгән. X һәм XI гасырлар чикләрендә корылык аркасында бу халыклар биредән күченергә мәҗбүр була. Соңрак чичимеклар килеп урнаша башлый. 1520 елларда җирлеккә испаннар керә. Чичимек кабиләләре Испания басып алучыларына кадәр төп халык булган.
1824 елның 14 октябреннән Гуанхуато штаты составында.
|
688166
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Эль_Тепамал_(Саламанка)
|
Эль Тепамал (Саламанка)
|
# Вимислув (Кутновский повяты)
һәм
Вимислув — Польшаның Лодзь воеводалыгы Кросневице гминаcында урнашкан авыл.
# Вимислув (Кутновский повяты)
## Климаты
Климаты уртача, йомшак кыш һәм җылы җәй белән характерлана. Гыйнварның уртача температурасы -1 °C — -5 °C, июльдә +17 °C — +19 °C. Явым-төшем 500-800 мм.
|
452924
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Вимислув_(Кутновский_повяты)
|
Вимислув (Кутновский повяты)
|
# Упленген
Упленген — Алманиянең Түбән Саксония җирендә урнашкан коммуна.
# Упленген
## Географиясе
Коммуна мәйданы — 148,81 км² (31 декабрь 2017). Диңгез дәрәҗәсе өстеннән 6 метр биеклектә урнашкан.
|
301811
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Упленген
|
Упленген
|
# 50-еллар (б. э. к.)
1 меңьеллык (б. э. к.) :
III гасыр (б. э. к.) — II гасыр (б. э. к.) — I гасыр (б. э. к.) — I гасыр — II гасыр :
Хронологик таблица :
50-еллар (б. э. к.) — б. э. к. 59 елда башланган һәм б. э. к. 50 елда тәмамланган унъеллык.
|
131823
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/50-еллар_(б._э._к.)
|
50-еллар (б. э. к.)
|
# Гавриил Державин
Гавриил Державин, Гавриил (Гаврила) Роман улы Державин (рус. Гавриил Романович Держа́вин, (1743 елның 3 (14) июле, РИ, Казан губернасы, Лаеш өязе, Сокуры ― 1816 елның 8 (20) июле, Новгород губернасы, Новгород өязе, Званка утары) — шагыйрь, сенатор, Россия империясе юстиция министры (1802―1803).
# Гавриил Державин
## Тәрҗемәи хәле
1743 елның 3 (14) июлендә Казан губернасы Лаеш өязе (хәзерге Лаеш районы) Сокуры авылында туган. XV гасырда Мәскәү кенәзе Василий IIгә хезмәткә күчкән Олы Урда татар морзасы Бәһрамнан килүче асылзат Державиннар Казан губернасында Мишә буенда җир биләмәләренә хуҗа булган.
Г. Р. Державин Казанда 1763, 1774-1775, 1778 елларда була. Соңгы тапкыр — әнисе вафат булгач.
1758-1861 Казанда Беренче ир балалар гимназиясендә укый.
Болгарга археологик экспедициягә бара.
Чабаксар шәһәренең планын төзүдә катнаша.
Яхшы укыганы өчен кондуктор дәрәҗәсе ала.
# Гавриил Державин
## Хезмәт юлы
* 1762 елда хәрби хезмәткә алына һәм Петербургка китә.
* 1784 елда Казан губернаторы урынын сорый, ләкин Олонец шәһәре (Карелия) губернаторы итеп билгеләнә.
* 1786—1788 — Тамбов наместниклыгы хакиме.
* 1791—1793 — Екатерина IIнең кабинет-сәркатибе.
* 1793 елдан ― сенатор, тайный советник.
* 1795-1796 — Коммерц-коллегия президенты.
* 1802—1803 — Россия империясе юстиция министры.
# Гавриил Державин
## Гаиләсе
* I хатыны (1778-1794) — Екатерина Яков кызы Бастидон.
* II хатыны — Дарья Алексей кызы Дьякова.
# Гавриил Державин
## Иҗаты
Әсәрләрендә Казан мотивлары чагылыш таба. Шигырьләрендә Екатерина IIгә, гаскәр башлыкларына мәдхия җырлый, тәкәббер түрәләрне, патша сарае даирәсенең әхлаксызлыгын фаш итә.
* 1779 «Кенәз Мещерский үлеменә мәрсия» (Ода на смерть князя Мещерского)
* 1782 «Фелица»
* 1784 «Ходай» (Бог)
* 1789 «Морза хыялы» (Видение Мурзы, 1791 елда басылган)
* 1791-1794 «Шарлавык» (Водопад, 1798 елда басылган)
* 1779 «Императрицаның Казанга килүе уңае белән» (На шествие императрицы в Казань)
* 1779 «Казанда императрицага күрсәтелгән маскарад уңаеннан» (На маскарад, бывший перед императрицей в Казани)
* 1811-1813 «Язмалар» (Записки, 1859 елда басылган)
* 1814 «Явыз Иван, яки Казанны буйсындыру» (Грозный, или Покорение Казани) опера либреттосы.
# Гавриил Державин
## Өземтәләр
* Афина кебек үк, минем туган шәһәрем Казан үзенең иң яхшы тел-әдәбият укуханәләре белән дан казанырГ. Державин
* ... Ул даһиның фикер йөртүе дә татарча идеА.С. Пушкин
* Их, бу алтын вакытның Казанда тәгәрәве!
* И минем тәүге көннәремнең бишеге!
* Минем пакьлегемнең һәм яшьлегемнең мәркәзе!
* Кабат синең таң яктысын күргәндә,
* Мин һаман да казанлы булырмынмы?
* Миңа мирастан күчкән көтүләремне,
* Карт Чулман имәннәрен кайчан күрермен икән?
* Кайчан Идел буйлап авыллар арасыннан җилкән кебек очып барырмын
* Һәм әти-әни каберен кочып җылармын?
* И арфа, җырла миңа гел Казан турында!
* Анда Павел пәйда булгандай җырла!
* Туган як турындагы яхшы хәбәр безгә бик кадерле:
* Туган якның төтене дә безгә татлы һәм хуш исле.«Арфа» (1798)
# Гавриил Державин
## Әсәрләре
* Сочинения, с объяснительными примечаниями Я.К. Грота. В 9 т. СПб., 1864-1883.
* Стихотворения. М., 1963.
# Гавриил Державин
## Хәтер
* 1847 елда «Рус әдәбиятын сөючеләрнең Казан җәмгыяте» Казан император университеты ишегалдында татарлар «Бакыр бабай» дип атый торган Державин һәйкәлен куюны оештыра. Шунда ук Державин исемен йөртүче бакча утыртыла.
* 1997 елның 16 августында Лаешта Г. Р. Державин исемендәге Лаеш төбәге музее ачылган.
* 2000 елда Татарстан язучылар берлеге һәм Лаеш районы хакимияте рус телендәге күренекле әсәрләр өчен ел да бирелә торган Державин исемендәге әдәби премия булдыра.
* 2003 елда Лаеш районы Сокуры авылында Державинга бюст куела.
* 2003 елда Казандагы һәйкәле торгызыла.
* ТРның Милли музеенда Державинның әйберләре (сәгать, өстәл, кәнәфи, язу өстәле), хатынының арфасы һәм Казандагы Державин һәйкәлендәге грация фигурасының башы саклана.
* РФдә Державин исеме белән шәһәр дәрәҗәсендәге һәм иҗтимагый премияләр булдырылган.
* Казан шәһәре башкарма комитетының 2015 елның 23 сентябрендәге 3532 санлы карары белән Залесный районындагы яңа формалашкан урамга шагыйрь исеме бирелгән.
* 2018 елда Лаеш районы Сокуры урта мәктәбенә Гавриил Державин исеме бирелде.
|
174501
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Гавриил_Державин
|
Гавриил Державин
|
# Сент-Андеоль-де-Валь
Сент-Андеоль-де-Валь (фр. Saint-Andéol-de-Vals) — Франциядә урнашкан коммуна, Ардеш департаментында урнашкан.
|
289670
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Сент-Андеоль-де-Валь
|
Сент-Андеоль-де-Валь
|
# Усть-Люга
Усть-Люга (рус. Усть-Люга) — Киров өлкәсенең Нократ Аланы районында урнашкан авыл.
# Усть-Люга
## Климат
Биредә климат уртача-континенталь. Төньяк Боз океаны якын булганлыктан һәм төньяктан исүче җилләрне тоткарлаучы таулар булмаганга, кыш озын һәм суык булып тора, шулай ук җәй көне дә нык суыта, кырау еш төшә ала.
# Усть-Люга
## Сәгать поясы
Усть-Люга Мәскәү вакыты (Moscow Time Zone, MSK) сәгать поясында урнашкан. UTC белән аермасы +3:00 сәгать тәшкил итә.
# Усть-Люга
## Халык
Халык саны динамикасы:
2002 елгы җанисәп буенча күпчелекне алып торучы халыклар: руслар (70%), татарлар (27%), арлар (2%).
|
121367
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Усть-Люга
|
Усть-Люга
|
# Питтсфилд (Вермонт)
Питтсфилд — Америка Кушма Штатларының Вермонт штатында урнашкан зур булмаган шәһәр (ингл. town).
# Питтсфилд (Вермонт)
## Географиясе
Шәһәрчек мәйданы — 20,1 квадрат миль. Диңгез дәрәҗәсе өстеннән 891 Фут биеклектә урнашкан.
|
497429
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Питтсфилд_(Вермонт)
|
Питтсфилд (Вермонт)
|
# Подвини
Подвини (чех. Podviní) — Чехиянең Устецк крае Трновани районында урнашкан авыл.
# Подвини
## Географиясе
Мәйданы — 1,077 км². Диңгез дәрәҗәсе өстеннән биеклектә урнашкан.
# Подвини
## Климаты
Биредә климат уртача континенталь, җәй чагыштырмача җылы, кыш — салкын, болытлы, дымлы.
# Подвини
## Тарихы
Авыл җирләре элек Богемия тарихи төбәгенә караган.
# Подвини
## Демография
Халык саны динамикасы:
| Ел | Халык саны |
| 1869 | 186 |
| 1880 | 146 |
| 1890 | 178 |
| 1900 | 202 |
| Ел | Халык саны |
| 1910 | 217 |
| 1921 | 186 |
| 1930 | 210 |
| 1950 | 126 |
| Ел | Халык саны |
| 1961 | 126 |
| 1970 | 115 |
| 1980 | 163 |
| 1991 | 172 |
| Ел | Халык саны |
| 2001 | 174 |
| 2011 | 234 |
| 2021 | 300 |
|
600703
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Подвини
|
Подвини
|
# Түрешле
Түрешле — Башкортстанның Стәрлетамак районында урнашкан авыл. 2010 ел җанисәбен алу буенча биредә 917 кешенең яшәве мәгълүм.
ᴨyчᴛьı индексы — 453144, ГАТОБК коды — 80249888001.
# Түрешле
## Демография
Халык саны динамикасы:
|
25636
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Түрешле
|
Түрешле
|
# Бикәсаз
Бикәсаз — Татарстан Республикасының Әлмәт районындагы авыл.
Халык саны — 169 тирәсендә. Почта индексы — 423427.
# Бикәсаз
## Тарих
1907 елда нигезләнгән.
# Бикәсаз
## Демография
Төп милләтләр (1989 елгы җанисәп буенча): татарлар.
# Бикәсаз
## Климат
Тәүлек буена һаваның уртача температурасы :
| Гый | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Ел |
| -11 °C | -10.8 °C | -5.7 °C | 4.8 °C | 13.9 °C | 19 °C | 20.7 °C | 18.2 °C | 12.6 °C | 4.6 °C | -4.6 °C | -10.2 °C | 4.3 °C |
Климат уртача континенталь. Кёппен-Гейгер климатлар классификациясе буенча климатның коды: Dfb. Уртача еллык һава температурасы 4.3 °C.
|
38425
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Бикәсаз
|
Бикәсаз
|
# Морейра-Салис
Морейра-Салис — Бразилиядә урнашкан муниципалитет, Парана штатына карый.
# Морейра-Салис
## Географиясе
Муниципалитет мәйданы — 353,892 км².
|
345468
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Морейра-Салис
|
Морейра-Салис
|
# Конфокаль сканлаучы лазерлы томография
Гейдельбергның ретиналь томографы (ГРТ) сканлаган лазерлы офтальмоскоптан гыйбарәт, ул КНД һәм нерв җепселләренең перипапилляр профилендә аермаларны аңлата ала, бу санаклы өч үлчәмле топография картасын төзәргә мөмкинлек бирә. Төшерелгән кисемне регрессион анализ ысулы ярдәмендә алынган үрнәк профиле белән чагыштыралар.
# Конфокаль сканлаучы лазерлы томография
## Күрсәтмәләр
* КНД-да глаукомалы зарарлануының дифференциаль диагностикасы.
* Чирнең көчәюен күзәтү.
# Конфокаль сканлаучы лазерлы томография
## Эш экраны
* Экранның өске өлешендә КНД һәм челтәркатлауның перипапилляр өлкәсенең рәсеме бирелгән (рәс. 2.29).
* Топография картасының сул өске ягында экскавация касәсе кызыл белән аерылган, нейроретиналь билбау — яшел, ә сөзәклек — зәңгәр төстә күрсәтелгән.
* Уң өске почмакта чагылган рәсем 6 секторга бүленгән. Сектор эчендәге яшел билге мәгънәсе сәламәт чигендә, сары өндәү билгесе — куркыныч билгесе, кызыл хач — патологияне күрсәтә.
* Өстә үзәктә һәм сул якта уртада ике асма кисем рәсеме асма һәм ятма яссылыкларда экскавация тирәнлеген күрсәтә. Ике кара сызык КНД кырыен, ә кызыл сызык - ирекле үрнәк яссылыгын күрсәтә, ул гадәттә челтәркатлауның яссылыгыннан 50 мм түбән урнаша.
График (экранның уң ягы үзәгендә) яшел чик сызыгы буенча челтәркатлау өслегенең профилен күрсәтә. Астарак урнашкан кызыл референт сызык экскавация һәм нейроретиналь билбау арасындагы бүлүче өслекнең урнашуын күрсәтә. Бу яссылык перипапиляр өлкәдә челтәркатлауга параллель ята һәм аның өслегеннән 50 мкм түбәнрәк чик сызыгы һәм перипапиляр бәйләмендә урнаша. Шулай итеп, ул нерв җепселләре катламының аскы чиге биеклегендә урнашкан. Чик сызыгы буенча челтәркатлауның өслеге профиле чигә ягыннан 0° башлап чагыла. Профиль уң күз өчен сәгать угы буенча, сул якта сәгать угына каршы сызыла. График КНД кырые буенча нерв җепселләре катламы калынлыгы белән туры килә.
* Экранның аскы уң почмагында 7 баганалы, һәр бүлек өчен берәү һәм гомуми график өчен бер булган гистограмма формасында Moorfield-ның регрессион анализы. Әгәр дә яшел баганаларның очлары фаразланган аралыкның 95% эчендә булса, КНД-ның тиешле бүлеге гадәти күрсәткечләр чигендә классификацияләнә; 95 дән 99,9% аралык куркынычлык өлкәсенә туры килә, 99,9%-тан түбәнрәк патология булып санала.
Җентекле стереометрик мәгълүмат җәдвәлнең аскы сул почмагында китерелгән. Гадәти күрсәткечләрдән тыш урнашкан саннар йолдыз белән билгеләнә (рәс. 2.30).
|
483117
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Конфокаль_сканлаучы_лазерлы_томография
|
Конфокаль сканлаучы лазерлы томография
|
# Серецень (коммуна, Яломица)
Серецень — Румыниянең Яломица жудецында урнашкан авыл. Яломица коммунасына карый.
# Серецень (коммуна, Яломица)
## Географиясе
Диңгез дәрәҗәсе өстеннән биеклектә урнашкан.
|
374778
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Серецень_(коммуна,_Яломица)
|
Серецень (коммуна, Яломица)
|
# Эль Тепалкате (Калвильо)
Эль Тепалкате — Мексиканың Агваскальентес штатында урнашкан торак пункт. Кальвильо муниципалитеты составына керә.
# Эль Тепалкате (Калвильо)
## Географиясе
Бу җирлеккә йомшак дала климаты хас, еллык уртача температура 17 — 18 °C (62.6 — 64.4 °F), шул ук вакытта май һәм июнь айларында уртача температура 22 — 23 °C (71.6 — 73.4 °F). Алар кызу айлар булып саналалар, һәм бу айларда температура 30 °C-тан (86.0 °F) артып китә ала. Гыйнвар — иң салкын ай, уртача 13 — 14 °C (55.4 — 57.2 °F) булса, температураның 4 °C-ка (39,2 °F) кадәр түбәнәюе белән билгеле. Салкыннар ноябрьдән февральгә кадәр бара. Явым-төшем аз күләмдә, уртача 526 мм (яки 20,7 дюйм), һәм күбесенчә җәй көне төшә, кыш коры.
# Эль Тепалкате (Калвильо)
## Тарихы
Бу җирләрдә испан басып алучыларына кадәр чичимек кабиләләре яшәгән, 1530-1531 елларда җирлеккә испаннар керә.
1789 елның 24 апреленнән Сакатекас штатына кергән, 1835 елның 23 маеннан Агваскальентес штаты составында.
|
663530
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Эль_Тепалкате_(Калвильо)
|
Эль Тепалкате (Калвильо)
|
# Пайн-Гилл (Алабама)
Пайн-Гилл — Америка Кушма Штатларының Алабама штатында урнашкан зур булмаган шәһәр (ингл. town).
# Пайн-Гилл (Алабама)
## Географиясе
Шәһәрчек мәйданы — 9,885074 км², 9,885075 км² (1 апрель 2010). Диңгез дәрәҗәсе өстеннән 34 ± 1 метр һәм 34 метр биеклектә урнашкан.
|
496798
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Пайн-Гилл_(Алабама)
|
Пайн-Гилл (Алабама)
|
# NGC 7224
NGC 7224 — Томанлыклар һәм йолдыз тупланмалары яңа гомуми каталогында теркәлгән галактика.
# NGC 7224
## Тарихы
Әлеге галактика 1863 елда Алмания астрономы Albert Marth тарафыннан, яктылык җыючы элемент буларак көзге кулланучы, 121.92 см (48 дюйм) зурлыктагы оптик телескоп ярдәмендә ачылган.
|
254476
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/NGC_7224
|
NGC 7224
|
# Чайкәнд (Гәдәбәй)
Чайкәнд (әзери. Çaykənd) — Әзербайҗанның Гәдәбәй районына караган авыл.
|
569183
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Чайкәнд_(Гәдәбәй)
|
Чайкәнд (Гәдәбәй)
|
# Ламасон
Ламасон (исп. Lamasón) — Испаниянең Кантабрия провинциясендә урнашкан муниципалитет.
# Ламасон
## Географиясе
Муниципалитет мәйданы — 71,23 км². Диңгез дәрәҗәсе өстеннән 240 ± 1 метр биеклектә урнашкан.
|
330375
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Ламасон
|
Ламасон
|
# Дессау-Рослау
Дессау-Рослау (алман. Dessau-Roßlau) — Алманиянең Саксония-Анһалт җирендә урнашкан шәһәр.
Халык саны — 83061 кеше (2014).
# Дессау-Рослау
## Сәгать поясы
Халыкара стандарт буенча Дессау-Рослау Үзәк Европа вакыты (Central European Time, CET) сәгать поясында урнашкан. Бу сан, UTC системасы буенча исәпләгәндә, +1:00 гә тигез.
# Дессау-Рослау
## Тарих
2007 елда Дессау һәм Рослау шәһәрләрен берләштерү нәтиҗәсендә пәйда булган.
# Дессау-Рослау
## Кардәш шәһәрләр
* Аржантёй, Франция (12 октябрь 1959)
* Гливитсе, Польша (1992)
* Иббенбүрен, Германия (1990)
* Клагенфурт, Австрия (9 июнь 1971)
* Лүдвигсһафен-ам-Рейн, Германия (1988)
* Неменчине, Литва (1995)
* Роуднитсе-над-Лабем, Чехия (2004)
# Дессау-Рослау
## Рәсми сайт
* https://verwaltung.dessau-rosslau.de/
|
177515
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Дессау-Рослау
|
Дессау-Рослау
|
# Зар (Кәлбәҗәр)
Зар (әзери. Zar) — Әзербайҗанның Кәлбәҗәр районына караган авыл.
|
570057
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Зар_(Кәлбәҗәр)
|
Зар (Кәлбәҗәр)
|
# Мерҗимекли (Мидьят)
Мерҗимекли (төр. Mercimekli) — Төркия Җөмһүриятенең Көньяк-Көнчыгыш Анатолия бүлгесе Мардин иле Мидьят илчесенә караган бер мәхәллә (төр. mahalle).
|
518419
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Мерҗимекли_(Мидьят)
|
Мерҗимекли (Мидьят)
|
# (4355) Мемфис
(4355) Мемфис (лат. Memphis) — Кояш системасының Марс һәм Юпитер орбиталары арасындагы өлкәсендә урнашкан Кояш тирәли әйләнеп йөрүче астероид.
# (4355) Мемфис
## Тарихы
1960 елның 17 октябрендә К. Й. ван Хоутен, И. ван Хаутен-Груневельд,Том Герельс тарафыннан Паломар обсерваториясендә ачыла. Астероидның вакытлыча атамасы булып баштан «3524 P-L» саналган.
|
236569
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/(4355)_Мемфис
|
(4355) Мемфис
|
# Идел Кыямов
Идел Илдар улы Кыямов — актёр, эстрада артисты, журналист, нәфис сүз остасы, конферансье.
# Идел Кыямов
## Биография
Кыямов Идел Илдар улы 1995 елның 3 гыйнварында Казан шәһәрендә журналист, артист гаиләсендә туып үскән. Әтисе — Кыямов Илдар Әгъләметдин улы, «Татарстан — Яңа Гасыр» (ТНВ) телерадиокомпаниясендә редактор, алып баручы булып эшли. Әнисе-Кыямова Мөршидә Галләм кызы шулай ук танылган журналист. Хатыны Сөмбел Марсель кызы — опера җырчысы.
2001 елда Ш.Мәрҗани исемендәге 2нче татар гимназиясенә укырга керә. Уку белән параллель рәвештә йөзү, татар көрәше белән шөгыльләнә, музыка мәктәбенә йөри.
Унбиш яшендә Казанның «Илдан-Лик» мода театрында ике курс тәмамлый һәм моделинг белән шөгыльләнә башлый. 10 сыйныфта «Татар егете — 2010» шәһәр конкурсында катнашып беренче урын яулый. 2011 елда Казан театр училищесына татар эстрадасы бүлегенә укырга керә һәм аны 2015 елда тәмамлый. Бер ел укыгач, 2012 елның җәендә Токиога «ACTIVA management» модель агентлыгы чакыруы буенча ике айга эшләргә китә. Беренче курстан Казан мәдәният һәм сәнгать университетының кино сәнгате һәм телевидение факультеты дипломантларының кыска метражлы фильмнарында төшә башлаган. 2012 елда талантлы яшьләр өчен каралган дәүләт ярдәме буенча «Мәгариф» милли проекты призеры булган. (В. В. Путин Гранты). Училище дирекциясе талантлы студентның укуындагы уңышларын югары бәяләп, 2013 елда аны Татарстан Республикасы Мәдәният министрлыгының шәхси стипендиясенә тәкъдим итә. 2013 елда К. Тинчурин исемендәге драма һәм комедия театрына диктор-тәрҗемәче вазифасына эшкә урнаша. Рус телле тамашачы өчен текстларны синхрон рәвештә тәрҗемә итеп барган. Театрда 3 сезон эшли. 2014 елда, бу театрның яшь режиссеры Резидә Гарипова И.Кыямовка Э. М. Ремаркның «Якыннарыңны сөю» романы буенча куелган «Без барыбыз да — кешеләр» спектаклендә төп рольне башкарырга тәкъдим иткән. Әлеге куелыш зур уңыш белән барган. 2015 елның ноябреннән алып бер ел Калининград өлкәсе Балтийск шәһәрендә диңгез пехотасы гаскәрендә хәрби хезмәттә. Кече сержант. 2016 елдан «Татарстан» Дәүләт телерадиокомпаниясендә иҗтимагый-сәяси тапшырулар алып баручысы һәм диктор. 2017 елдан бүгенге көнгә кадәр КФУның медиакоммуникацияләр һәм журналистика Югары мәктәбе студенты. Актер һәм нәфис сүз остасы буларак та эшли. 2018 елдан «Анна Каренина» иммерсив спектаклендә катнаша — төп роль Вронскийны уйный.
# Идел Кыямов
## Дискография
* «Анна Каренина» иммерсив спектаклендә Вронский ролен башкара. Режиссер Д.Сәфәрова. Спектакль «Тантана-2019» театраль премиясенә лаек булган.
* Д/ф « Дөнья тарихында татарлар. Садри Максуди» (2019) реж. Р. Рәшитов
* «Туган ил буйлап. Актаныш.»(2018) реж. А. Нургалиев
* «Диңгез серләре» (ШаянТВ) (2019) ,
* «Дагом Гарднер белән фотохоту» (ШаянТВ) (2019),
* «Дүртайлы дускаем» (ШаянТВ) (2019).
* Татар китап нәшрияты өчен:
* Татар халык әкиятләре (2018)
* Һади Такташ Шигырьләре (2018)
* Гомәр Бәширов «Туган ягым-яшел бишек» (2019)
* «Азан» — «Миллият сүзлеге» мөселман радиосы өчен автор Адлер Тимергалин.
# Идел Кыямов
## Фильмография
Кыска метражлы фильмнар:
* Актер (Дима роле) «Первооснова» (2013) реж. Л. Хәбибрахманова
* Актер (баш герой) " Крутая гора "(2013) реж. Р. Һадиуллин
* Актер (Михаил роле) «Пароль» (2014) реж. С.Белов
* Актер (Семинарист, аның игезәге «Уныние») «Братство» (2015) реж. Жирицкий
* Актер (Иннополис студентының роле) «Татарстан. Мәхәббәт белән» (2015) реж. А. Бәдретдинов һәм И. Гафаров
* Актер (Кәрим Тинчуринның роле) «ТАССРның 100 еллыгына» фильмы. (2019) реж. Ю. Захарова
* Кыска метражлы " солдат бүреге "фильмында Актер (Муса роле) (2019) реж. Москвин П.
Тулы метражлы фильмнар:
* Актер (баш мөхәррир роле), «кире» (2019) тулы метражлы фильмда «локейшн менеджер» .Реж. И. Дамаскин һәм Р. Рәшитов.
* «Плацебо» (2019) тулы метражлы фильмда Актер (Әмир роле) реж. М. Мәхмүтов һәм Л.Сәлахетдинова.
Республиканың беренче затлары катнашында хөкүмәт һәм республика чараларын алып бара. Татарстан Республикасы Мәдәният министрлыгының ведомство буйсынуындагы учреждениеләре белән актив хезмәттәшлек итә
# Идел Кыямов
## Бүләкләр
* Казан шәһәре Мәскәү районы буенча Казан шәһәре Башкарма комитетының мәгариф идарәсенең Рәхмәт хаты, 2011 ел.
* Россия Федерациясе Президенты Указы белән билгеләнгән талантлы яшьләргә ярдәм итү буенча премия лауреаты дипломы
* («Мәгариф» милли проекты призеры) Мәскәү шәһәре, 2012 ел.;
* КДВМА «татар мәдәнияте көне» традицион Студентлар бәйрәмендә актив катнашканы өчен рәхмәт хаты. Бауман шәһәре, 2013 ел.
* Россия Федерациясе Оборона министрлыгының «Җиңү көне» хәрби парадында катнашкан өчен " медале белән бүләкләнгән.
* 2016 елның 29 нчы «Тайфун» бөтенроссия диңгез пехотачылары иҗтимагый оешмасының «Җиңү парадында катнашучы» истәлек билгесе белән бүләкләнде;
* «Татарстан» ДТРК директорының Рәхмәт хаты, 2017 ел.;
* Татарстан Республикасы Мәдәният министрының Рәхмәт хаты, 2020 ел.
|
390551
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Идел_Кыямов
|
Идел Кыямов
|
# NGC 5971
NGC 5971 — Томанлыклар һәм йолдыз тупланмалары яңа гомуми каталогында теркәлгән галактика.
# NGC 5971
## Тарихы
Әлеге галактика 1885 елда Америка астрономы Lewis Swift тарафыннан, яктылык җыючы элемент буларак көзге кулланучы, 40.64 см (16 дюйм) зурлыктагы оптик телескоп ярдәмендә ачылган.
|
253219
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/NGC_5971
|
NGC 5971
|
# Элгин (Орегон)
Элгин — Америка Кушма Штатларының Орегон штатында урнашкан шәһәр.
# Элгин (Орегон)
## Тарихы
Элгин шәһәре 1891 елда нигезләнгән.
# Элгин (Орегон)
## Географиясе
Шәһәр мәйданы — 2,559056 км², 0,99 квадрат миль, 2,562788 км² (1 апрель 2010). Диңгез дәрәҗәсе өстеннән 813 метр һәм 2670 Фут биеклектә урнашкан.
|
419013
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Элгин_(Орегон)
|
Элгин (Орегон)
|
# Старий Бронишев
һәм
Старий Бронишев — Польшаның Силезия воеводалыгы Мыканув гминасында урнашкан авыл.
# Старий Бронишев
## Климаты
Климаты уртача, йомшак кыш һәм җылы җәй белән характерлана. Гыйнварның уртача температурасы -1 °C — -5 °C, июльдә +17 °C — +19 °C. Явым-төшем 500-800 мм.
|
478524
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Старий_Бронишев
|
Старий Бронишев
|
# Кампо д'Адоро (Фрозиноне)
Кампо д'Адоро — Италиянең Лацио төбәге Пофи өязендә урнашкан торак пункт.
# Кампо д'Адоро (Фрозиноне)
## Географиясе
Кампо д'Адоро Апеннин ярымутравының урта өлешендә, Үзәк Апеннин тауларыннан көнбатышка таба урнашкан.
# Кампо д'Адоро (Фрозиноне)
## Климаты
Биредәге җирләргә Урта диңгез климаты хас, җәй чагыштырмача коры һәм кызу, эссе, ә кыш — йомшак.
|
626982
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Кампо_д'Адоро_(Фрозиноне)
|
Кампо д'Адоро (Фрозиноне)
|
# (4440) Tchantchès
(4440) Tchantchès (лат. Tchantchès) — Кояш системасының Марс һәм Юпитер орбиталары арасындагы өлкәсендә урнашкан Кояш тирәли әйләнеп йөрүче астероид.
# (4440) Tchantchès
## Тарихы
1984 елның 23 декабрендә F. Dossin тарафыннан Верхний Прованс обсерваториясендә ачыла. Астероидның вакытлыча атамасы булып баштан «1984 YV» саналган.
|
236826
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/(4440)_Tchantchès
|
(4440) Tchantchès
|
# Торело (Салерно)
Торело — Италиянең Кампания төбәге Монтекорвино-Пульяно өязендә урнашкан торак пункт.
# Торело (Салерно)
## Географиясе
Торело Апеннин ярымутравының көньяк өлешендә, Италия башкаласы Римнан көньякка таба урнашкан.
# Торело (Салерно)
## Климаты
Биредәге җирләргә Урта диңгез климаты хас, җәй чагыштырмача коры һәм кызу, эссе, ә кыш — йомшак.
|
655830
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Торело_(Салерно)
|
Торело (Салерно)
|
# Таштүбә (Әлшәй районы)
Таштүбә — Башкортстанның Әлшәй районында урнашкан авыл.
Почта индексы — 452112, ГАТОБК коды — 80202858004.
# Таштүбә (Әлшәй районы)
## Демография
Халык саны динамикасы:
2010 ел җанисәбен алу буенча биредә 191 кешенең яшәве мәгълүм.
|
42387
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Таштүбә_(Әлшәй_районы)
|
Таштүбә (Әлшәй районы)
|
# Эйвазханбәйли
Эйвазханбәйли (әзери. Eyvazxanbəyli) — Әзербайҗанның Агдам районына караган авыл.
|
568170
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Эйвазханбәйли
|
Эйвазханбәйли
|
# Һәмеэнлинна
Һәмеэнлинна (фин. Hämeenlinna) — Финляндиянең Канта-Һәме төбәгендә урнашкан шәһәр.
# Һәмеэнлинна
## Тарих
Шәһәр статусын 1639 елдан башлап йөртә.
|
214863
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Һәмеэнлинна
|
Һәмеэнлинна
|
# Хакасия
Хака́с Республикасы (Хака́сия, хак. Хакас Республиказы, рус. Республика Хакасия) — Россия Федерациясе эчендәге республика (дәүләт), РФ субъекты, Себер федераль бүлгесена керә. Башкаласы — Абакан шәһәре.
Кемерово өлкәсе, Красноярск крае, Тыва һәм Алтай республикалары белән чиктәш.
Республика 1992 елда төзелә.
# Хакасия
## Географик урыны
Хакасия Көнчыгыш Себернең көньяк-көнбатышында Енисей елгасының сулъяк ярында, Саян-Алтай калкулыгы һәм Минусин сөзәк чокыры территорияләрендә урнашкан. Көньяк-Себер магистралендә, Минусин уңъякъярлыгын Иркутск өлкәсе һәм Кузбасс белән тоташтыручы аның географик торышы уңышлы. Енисей буенча республика Үзәк-Красноярск регионы һәм Енисей төньягы белән бәйләнештә.
Зур елгалары — Енисей, Абакан, Томь, Ак Июс, Кара Июс (Об бассейны). Енисейдә Саяны-Шушенское ГЭСы һәм Майна ГЭСы.
# Хакасия
## Географик урыны
### Файдалы казылмалар
Хакасиядә тимер (2 млрд тонна запас, зур табу урыннары — Тейск, Абакан), молибден (Сорск), алтын, ташкүмер (Аскизское, Бейск), неметаллик файдалы казылмалар: барит, бентонит, йөзлек мрамор һәм грәнит, төзелеш материаллары табышы бара. Бакыр, полиметаллар, фосфоритлар, азбис, гипс, бөерташ, жадеит табу урыннары тикшерелгән. Тикшерелгән чыганакларда РФ буенча ташкүмер — 3 %, тимер рудасы — 1 %, молибден — 11 %, барит — 27 %, бентонит — 6,5 %, өслек таш — 13 %.
# Хакасия
## Тарих
Себердә беренче дәүләт б.э.к. IV — III гасырларда барлыкка килә. Борынгы кытай елъязмаларында бу дәүләтне төзүчеләр «динлиннар»(Калып:Lang-ch}}, ә дәүләтнең үзен «Динлинго» (丁零国) дип язылган.
Б.э.к. 201 еллар тирәсендә бу дәүләтне һуннар басып ала. Хакас-Минусин сөзәк чокырына төрки телле кыргызлар килә. Кытайлылар моны болай сүрәтлиләр: "динлиннар кыргызлар ырулары белән буталдыдар". Кыргызлар яңа этнополитик җәмгыятьнең хәрби-аристократ башына әйләнәләр.
Кыргызлар, агрессив күршеләре (төрек һәм уйгур каһанлыклары) белән авыр көрәштә, үзләренең мөстәкыйльлекләрен безнең чорның XIII гасырына кадәр саклыйлар.
XIII Саян-Алтайның мөстәкыйль үсешендә халиткеч була. Чынгызхан җитәкчелегендә Бөек Монгол Олысы Енисей кыргызларының бәйсезлеген җимерәләр. Халык юань Кытайы тарафыннан юк ителүләргә һәм депортацияләүләргә дучар була. XVII гасырга хатле Хакасия турында бик аз мәгълүмат сакланган.
XVII гасырда монда руслар киләләр. Ул вакытта Хакасия, хакаслар һәм шорлар нәселләре торган 4 кенәзлек-олыска таркалган була.
Руслар һәм хакаслар арасында бәйләнеш 1604 елда, кыргыз бәкләренә салым түләүче Әүштә татарлары җирендә Тум бастругы төзелгәч, барлыкка килә. Хакасларны Россия империясенә кушу бик авыр һәм авыртулы бара.
Рәсми рәвештә Хакасия Россиягә 1727 елның 20 августында, Россия белән Кытай арасында чикләрне бүлү трактаты кабул ителгәч, кушылдырыла. Килешү буенча Саяннан төньяк җирләр Россиягә, ә көньяк җирләр Кытайга күчә.
Чынлыкта, Хакасия Россиягә соңрак кушыла. 1758 елда кытай гаскәрләре Алтайга керәләр һәм Джунгарияне җимерәләр. Рәсми кабул ителгән чикләрне бозу куркынычы туа. Патша хөкүмәте кызу рәвештә биредә казак частьләрен урнаштыра.
Хакас автономияле өлкәсе 1930 елның 20 октябрендә барлыкка килә, күп еллар Красноярск краенә керә; 1990 елда Хакас АССРына, 1991 елда Хакас ССРына үзгәртелә, һәм Красноярск краеннән чыга.
# Хакасия
## Археология
Афанасьев мәдәнияте | Окунев мәдәнияте | Андронов мәдәнияте | Карасук мәдәнияте | Тагар мәдәнияте | Таштык мәдәнияте | Салбык курганы | Бояр язуы
# Хакасия
## Халык
Хакасиядә халык саны — 532 319 кеше (2010 ел), тыгызлыгы — 8,65 кеше/км², шәһәр халкы — 71,1 %.
# Хакасия
## Халык
### Торак урыннары
5 меңнән артык халкы булган торак урыннары 2008 елның 1 гыйнварына :
| Абакан | 163,2 | Ак Яр | 9,1 (2003) |
| Черногорск | 74,2 | Черёмушки | 9,0 |
| Саяногорск | 48,6 | Аскиз | 7,0 (2003) |
| Абаза | 17,1 | Таштып | 6,5 (2003) |
| Усть-Абакан | 15,5 | Майна | 5,9 |
| Сорск | 13,0 | Бея | 5,4 (2003) |
| Шира | 9,2 | Бельтирское | 5,2 (2003) |
5 меңнән артык халкы булган торак урыннары :
| Абакан | 163,6 | Черемушки | 8,9 |
| Черногорск | 75,5 | Аскиз | 7,1 (2004) |
| Саяногорск | 48,5 | Таштып | 6,5 (2003) |
| Абаза | 16,9 | Майна | 6,0 |
| Усть-Абакан | 15,9 | Бея | 5,4 (2003) |
| Сорск | 13,0 | Бельтирское | 5,2 (2003) |
| Шира | 9,1 (2009) |
# Хакасия
## Административ бүленеше
06.10.2003 кабул ителгән 131-ФЗ «Россия Федерациясендә җирле үзидарәне башкару өчен гомуми принциплар турында» карарны тормышка ашыру өчен кертелгән республика карарлары буенча, Хакасиядә:
* 100 муниципаль бүленмә, шулардан:
** 5 шәһәр округы,
** 8 муниципаль район,
** 9 шәһәр,
** 78 село һәм авыл барлыкка китерелгән.
Яңадан 8 шәһәр һәм 77 авыл ясалган.
# Хакасия
## Административ бүленеше
### Шәһәр округлары
* Абаза
* Абакан
* Саяногорск
* Сорск
* Черногорск
# Хакасия
## Административ бүленеше
### Муниципаль районнар
* Алтай районы
* Аскиз районы
* Бей районы
* Боград районы
* Орджоникидзе районы
* Таштып районы
* Усть-Абакан районы
* Ширин районы
# Хакасия
## Икътисад
### Сәнәгатьнең төп тармаклары
Бөтен икътисадның нигезе булып технологик бәйләнешкән гидроэнергетика һәм аллюминий җитештерү тора. Хакасиянең энергосистемасына керәләр:Саян-Шушен ГЭС ( ГЭС Енисей каскадына керә, Россиядә иң күәтлесе — 6400 МВт), Майнск ГЭС (егәрлеге 321 МВт) и өч ТЭЦ гомуми егәрлеге — 300 МВт. На территории Республика территориясендә Саяногор һәм Хакас әлүмин заводлары, шулай ук ОАО «Саянская фольга (барысы да «Российский алюминийга керәләр»).
Шулай уук регтонда ташкүмер табу да бара (ООО ««Разрез Степной» ташкүмер компаниясе һәм ОАО «Сибирская угольная энергетическая компания»нең Черногор филиалы). Ташкүмер табу 6 млн тонна еллык күләме булган ике шахта (Енисей шахтасы, Хакас шахтасы) һәм 5 киселеш тарафыннан башкарыла. Төсле металлургиянең башка берләшмәләре — ООО «Сорский ГОК» (молибден һәм бакыр концентратлары), ООО «Туимский завод по обработке цветных металлов» сайт 2014 елның 4 гыйнвар көнендә архивланган. (бакыр прокаты).
# Хакасия
## Икътисад
### Авыл хуҗалыгы
Хакасия — Көнчыгыш Себернең алга киткән авыл хуҗалыклы районы. Көтүлекләр һәм печәнлекләр алып торган зур мәйданнар, терлекчелекнең (нечкә йонлы сарыкчылык, сөт төрлекчелеге) үсешенең нигезен тәшкил итә. Атчылык та зур урын алып тора. Үсемлекчелектә төп культуралар — бодай, солы, арпа, тары. Техник культуралардан — көнбагыш, шикәр чөгендере. Терлекчелекнең кеше башына җитештерүе — 1,2 2006 елның 3 июнь көнендә архивланган.. Авыл хуҗалыгында республика мәйданының 20 %тан азрагы.
# Хакасия
## Икътисад
### Эчке аермалар, аерым шәһәрләрнең специализациясе
Абакан төене — машина төзүчелек (Россия буенча йөк вагоннары җитештерүенең 5 %ын алып торучы “Абаканвагонмаш”, тәҗрибә-механик, корыч эретү, контейнер заводлары),авыл хуҗалыгы чималларын эшкәртү (ит комбинаты, сыра кайнату һәм сөт заводлары), аяк киемнәре һәм трикотаж эшләнмәләр җитештерү буенча специализация.
Черногор төене — Минусин ташкүмер бассейнының («Хакас», «Енисей», Черногор ташкүмер киселеше) үзәге, «Степной» киселеше. Шәһәр икътисадының нигезе — Себер ташкүмер энергетик компаниясенең филиалы, шулай ук өй җиһазы фабрикасы, өйтөзү комбинаты. Элегрәк җиңел һәм текстиль сәнәгате берләшмәләре эшләгән.
Саяногор төене — биредә Россиянең өч иң эре әлүмин заводының берсе төзелгән — Саян әлүмин заводы. Саяногорскта төзелеш индустриясе берләшмәләре төркеме төзелгән («Саянмрамор», өй төзелеше, комбинаты, җыелма-сүтелмә биналар комбинатлары) Енисей буенча өстәрәк — Саян-Шушь һәм Майнск ГЭСы.
|
14065
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Хакасия
|
Хакасия
|
# Рот-ам-Зее
Рот-ам-Зее (алман. Rot am See) — Алманиянең Баден-Вюртемберг җирендә урнашкан коммуна.
# Рот-ам-Зее
## Географиясе
Коммуна мәйданы — 74,81 км² (1991). Диңгез дәрәҗәсе өстеннән 419 метр биеклектә урнашкан.
|
291092
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Рот-ам-Зее
|
Рот-ам-Зее
|
# Орвиль (Югары Гаронна)
Орвиль (фр. Aureville) — Франциянең Югары Гаронна департаментында урнашкан коммуна.
|
323120
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Орвиль_(Югары_Гаронна)
|
Орвиль (Югары Гаронна)
|
# Свиди
Свиди — Польшаның Люблин воеводалыгы Сусец гминаcында урнашкан авыл.
# Свиди
## Климаты
Климаты уртача, йомшак кыш һәм җылы җәй белән характерлана. Гыйнварның уртача температурасы -1 °C — -5 °C, июльдә +17 °C — +19 °C. Явым-төшем 500-800 мм.
|
459558
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Свиди
|
Свиди
|
# Баһчыван (Ипекйолу)
Баһчыван (төр. Bahçıvan) — Төркия Җөмһүриятенең Көнчыгыш Анатолия бүлгесе Ван иле Ипекйолу илчесенә караган бер мәхәллә (төр. mahalle).
|
508324
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Баһчыван_(Ипекйолу)
|
Баһчыван (Ипекйолу)
|
# Мәрьям Вәлиева
Мәрьям Вәлимехәммәт кызы Вәлиева – Балык Бистәсе районында беренче тракторчы-кыз.
# Мәрьям Вәлиева
## Тормыш юлы
1917 елда Татарстан Республикасының Балык Бистәсе районы Биектау авылында Хуҗагарипов Вәлимехәммәт мулла гаиләсендә дөньяга килә. Әтисе Хуҗагарипов Вәлимехәммәт Хуҗагариф улы, мулла буларак репрессиягә дучар була, 1931 елның 4 апрелендә ул кулга алына һәм биш елга концлагерьга җибәрелә. Әнисе Гәндәлиб Мирхайдарҗан кызы (Хәсән Фәтхетдиновның сеңеле) алты баласы белән кыен шартларда кала. Авылга 1934 елда «Фордзон» маркалы беренче трактор кайта һәм күрше Котлы Бөкәш авылында машина-трактор станциясе (МТС) ачыла. Моның белән бәйле тракторчылар курсларын ачалар. Гаиләгә терәк булыр дип, Вәлимехәммәтнең өлкән кызы Мәрьям хатын-кызлар арасыннан беренчеләрдән булын шул курсларга йөри һәм чорына карата катлаулы да, абруйлы да булган тракторчы һөнәрен үзләштерә. Паша Ангелина кебек Мәрьям Вәлиева да Балык Бистәсе районында беренче тракторчы-кыз була, «Универсал У-2» һәм СТЗ-15/30 тракторларында эшли. Ул 1934 елдан алып 1958 елга кадәр тракторчылар бригадасын җитәкли, бригада һәрвакыт алдынгылар рәтендә була. Мәрьям Вәлиева күп мәртәбә коммунистлар партиясе үткәргән чараларда делегат буларак катнаша. Билгеле ки, алдынгы рәтләрдә булу җиңел бирелми. Сугыш алды, сугыш һәм сугыш арты елларына туры килә аның хезмәте. Язгы карларны ярып агучы гөрләвекләрне чабата кигән килеш ерып чыгып, ул иптәш кызлары белән Кама аша урнашкан Чистайдан җилкәсенә салынган биштәрләргә төяп запас частьләр алып кайта торган була. Трактор кабызганда, двигатель кирегә әйләнеп китеп аның кулын сындыра, кул сөякләре дөрес ялганмыйча кала. Шуннан соң Мәрьям Вәлиева тракторда эшли алмый һәм башка эшкә күчә. Яшьли кичергән авырлыклар эзсез калмый, гомеренең азагында Мәрьям Вәлиеваның күзләре күрми башлый. 1998 елның 17 апрелендә вафат. Биектау районы Константиновка зиратында җирләнгән.
# Мәрьям Вәлиева
## Бүләкләнү
Мәрьям Вәлиева «1941-1945 еллардагы Бөек Ватан сугышында фидакяр хезмәт өчен», «1941-1945 еллардагы Бөек Ватан сугышында җиңү», «Хезмәт ветераны» һәм башка медальләр белән бүләкләнә.
# Мәрьям Вәлиева
## Мәңгеләштерү
Мәрьям Вәлиева турында материаллар Котлы Бөкәш һәм Биектау җирлеге музейларында тупланган. Мәрьям Вәлиева «Канлы гасыр» исемле поэмада искә алына.
* Фотографияләр
* Тракторчы-кызлар
* СТЗ-15/30 тракторы
|
125470
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Мәрьям_Вәлиева
|
Мәрьям Вәлиева
|
# Акимецешть
Акимецешть — Румыниянең Алба жудецында урнашкан авыл. Аврам-Янку (коммуна, Алба) коммунасына карый.
# Акимецешть
## Географиясе
Диңгез дәрәҗәсе өстеннән биеклектә урнашкан.
|
375549
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Акимецешть
|
Акимецешть
|
# Митроки
Митроки (рус. Митроки) — Киров өлкәсенең Богородское районында урнашкан авыл.
# Митроки
## Климат
Биредә климат уртача-континенталь. Төньяк Боз океаны якын булганлыктан һәм төньяктан исүче җилләрне тоткарлаучы таулар булмаганга, кыш озын һәм суык булып тора, шулай ук җәй көне дә нык суыта, кырау еш төшә ала.
# Митроки
## Сәгать поясы
Митроки Мәскәү вакыты (Moscow Time Zone, MSK) сәгать поясында урнашкан. UTC белән аермасы +3:00 сәгать тәшкил итә.
# Митроки
## Халык
Халык саны динамикасы:
2010 елгы җанисәп буенча күпчелекне алып торучы халыклар: руслар (100%).
|
122849
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Митроки
|
Митроки
|
# Мацеюв (Люблин воеводалыгы)
Мацеюв — Польшаның Люблин воеводалыгы Сенница-Ружана гминаcында урнашкан авыл.
# Мацеюв (Люблин воеводалыгы)
## Климаты
Климаты уртача, йомшак кыш һәм җылы җәй белән характерлана. Гыйнварның уртача температурасы -1 °C — -5 °C, июльдә +17 °C — +19 °C. Явым-төшем 500-800 мм.
|
458790
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Мацеюв_(Люблин_воеводалыгы)
|
Мацеюв (Люблин воеводалыгы)
|
# Силани (Верона)
Силани — Италиянең Венеция төбәге Кастельнуово-дель-Гарда өязендә урнашкан торак пункт.
# Силани (Верона)
## Географиясе
Силани Италиянең төньягында, Падан тигезлегендә, Италия башкаласы Римнан төньяк-көнчыгышка таба урнашкан.
# Силани (Верона)
## Климаты
Биредәге җирләргә Урта диңгез климаты хас, җәй чагыштырмача коры һәм кызу, эссе, ә кыш — йомшак.
|
652824
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Силани_(Верона)
|
Силани (Верона)
|
# Аппер-Фрутленд (Нью-Мексико)
Аппер-Фрутленд — Америка Кушма Штатларының Нью-Мексико штатында урнашкан халык санын алу урыны (ингл. census-designated place, CDP).
# Аппер-Фрутленд (Нью-Мексико)
## Географиясе
Аппер-Фрутленд халык санын алу урыны мәйданы — 19,809905 км², 19,809928 км² (1 апрель 2010). Статистик яктан аерымланган урынның чикләре хокукый статуска ия түгел.
Диңгез дәрәҗәсе өстеннән 1593 ± 1 метр биеклектә урнашкан.
|
493110
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Аппер-Фрутленд_(Нью-Мексико)
|
Аппер-Фрутленд (Нью-Мексико)
|
# 1230-еллар
2 меңьеллык :
XI гасыр — XII гасыр — XIII гасыр — XIV гасыр — XV гасыр :
Хронологик таблица :
1230 нчы еллар — 1230 елда башланган һәм 1239 елда тәмамланган унъеллык.
# 1230-еллар
## Төп вакыйгалар
1237-1240 елларда татар-маңгул гаскәрләре борынгы рус кенәзлекләрен буйсындырганнар.
|
117003
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/1230-еллар
|
1230-еллар
|
# Залахово
Залахово — Польшаның Куявия-Диңгез буе воеводалыгы Лабишин гминаcында урнашкан авыл.
# Залахово
## Климаты
Климаты уртача, йомшак кыш һәм җылы җәй белән характерлана. Гыйнварның уртача температурасы -1 °C — -5 °C, июльдә +17 °C — +19 °C. Явым-төшем 500-800 мм.
|
450331
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Залахово
|
Залахово
|
# Гоув (округ, Канзас)
Гоув — Америка Кушма Штатларының Канзас штатында урнашкан округ (өлкә). Үзәге - Гоув-Сити шәһәре.
# Гоув (округ, Канзас)
## Тарихы
Округ рәсми рәвештә 1855 елда оештырыла.
# Гоув (округ, Канзас)
## Территориясе
Округ мәйданы 2776 км² тәшкил итә.
|
256942
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Гоув_(округ,_Канзас)
|
Гоув (округ, Канзас)
|
# Франка-Сан Роко (Лоди)
Франка-Сан Роко — Италиянең Ломбардия төбәге Санто-Стефано-Лодиджано өязендә урнашкан торак пункт.
# Франка-Сан Роко (Лоди)
## Географиясе
Франка-Сан Роко Апеннин ярымутравының урта өлешендә, Италия башкаласы Римнан төнякка таба урнашкан.
# Франка-Сан Роко (Лоди)
## Климаты
Биредәге җирләргә Урта диңгез климаты хас, җәй чагыштырмача коры һәм кызу, эссе, ә кыш — йомшак.
|
658499
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Франка-Сан_Роко_(Лоди)
|
Франка-Сан Роко (Лоди)
|
# Опытный (Чиләбе өлкәсе)
Опытный (рус. Опытный) — Чиләбе өлкәсенең Троицк районы составына керүче авыл.
# Опытный (Чиләбе өлкәсе)
## Климат
Климаты уртача континенталь. Биредә һава торышы бик үзгәрүчән, моның төп сәбәбе булып Урал таулары тора. Монда алар биек булмаса да, Россиянең Европа өлешеннән килгән һава массаларын кертми, шуңа да монда салкын Арктика һавасы да, кызу Урта Азия һава массалары да җиңел үтә. Боларның нәтиҗәсе булып, биредә һава торышының кинәт үзгәреше еш күзәтелә.
# Опытный (Чиләбе өлкәсе)
## Сәгать поясы
Опытный (Чиләбе өлкәсе) Екатеринбург вакыты (Yekaterinburg Time Zone, YEKT) сәгать поясында урнашкан. UTC белән аермасы +5:00 сәгать тәшкил итә. Мәскәү вакыты белән аермасы +2 сәгатьне тәшкил итә һәм Россиядә MSK+2 итеп күрсәтелә.
# Опытный (Чиләбе өлкәсе)
## Халык
Халык саны динамикасы:
2002 елгы җанисәп буенча күпчелекне алып торучы халыклар: руслар (58%), татарлар (16%), украиннар (11%), казахлар (15%).
|
107467
|
https://tt.wikipedia.org/wiki/Опытный_(Чиләбе_өлкәсе)
|
Опытный (Чиләбе өлкәсе)
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.